09.11.2021
Soru: Bu akşam Fesat/ Fesatlık kavramını ele alacağız. “Fesat nedir, sizin için fesat nedir?”
İsmail: Milletçe sevdiğimiz bir kavram. Birbirimizi çekemeyiz başarıları çekemeyiz, mutlulukları çekemeyiz. Çekememezlik diyebiliriz.
Uhri: İsmail’in söylediği fesatlık değil, hasetlik yani kıskançlığın bir tık yukarısı olarak düşünülebilir. Fesadın gönderme yaptığı şey fabrika ayarlarıdır. Biz herhangi bir şeyin orijinal halinden bozulmasına “fesat” deriz. Fasit daire, yozlaşma gibi düşünebiliriz. Bir şeyin orijinal hali vardır. Olması gereken halden sapmasıdır. İletişimdeki bozukluğa eşdeğer olarak da düşünebiliriz. Mitolojide de Fitne Fesat Tanrısı, İris vardır. En güzel kadın altın elmayı alsın, olarak özetlenebilecek hikâyenin kahramanıdır.
Kiper: Tanrısı değil Tanrıçası var, neden?
Uhri: Bütün türlerde seçici olan dişidir. Asıl rekabet dişilerin arasındadır. Tüm memeli canlılar arasında böyledir. O yüzden böyle resmedilmiş olabilir.
Mehmet: Irvin Yalom, Bugünü Yaşama Arzusu eserinde “Ne zaman insanların arasına çıksam daha az insan olarak geri dönüyorum.” der. Fesatlık, bozgunculuktur. Bozgunculuk, toplumda olmazsa olmazdır. Elbet fasit daireden çıkacağız.
Tunç: İnsana ait bir durum. Karşıtlık çıkarmak, manipüle etmek olumluyu, olumsuzlaştırma, olumsuzu, olumlu hale getirmek. Karışıklık çıkarmak demektir.
Taylan: Benim aklıma fesat deyince ilk arabozuculuk eylemi geliyor. Bir de ihaleye fesat karıştırmak geliyor. Hem ahlaki olmayan hem de yasal olmayan bir kavram.
Kiper: İnsanın fıtratında mı var?
Hasan: Bir şeyin çerçevesini değil bir şeyle ilgili süreci, ilişkiyi, dengeyi, karşılıklı konumlanmayı ilişkileri, gidişatı bozmayla ilgili fikir ya da düşünce sistemidir.
Tuba: Bozukluktur. Erdemli yanımızı ne kadar geliştirirsek fesatlığın sesini kısarız. Fesatlığın içinde birine/ bir şeye zarar vermek var.
Mischief – T.B. Kennington
Kiper:Fesatlık; yaparken mi yoksa maruz kalınca mı rahatsız ediyor?
Gavur Hoca: Kötü niyettir, bozmaktır. Birinin fesat olabilmesi için toplumun olmasına da gerek yok. Nasıl anlarım, kişinin niyeti sâlih mi, ona bakarım. Şiddet tohumu atmanın bir şeklidir. Bazı insanlar zevk alır. Ortalığı karıştırmak amaçtır. Fitne tohumu atacak alan ararlar.
Kiper: Rakibini elemek için yapılan tüm eylemler ve düşünceler fesat ya da fesatlık mıdır?
Ayda: Çıkarı olsun (haset olsun) ya da olmasın arabozandır. Fesat, “doğrusu bu” diyerek, bozgunla başlıyor. Fesatlıkta karşı tarafı “kandırmayı zannetme” de var. Uyanıklığa kaçan fesatlıklar da var.
Tunç: Planlı fikir, eylem var. Bilinçsiz kişi, karakterinin sonucu fesatlık yapıyor. Bilinçli yapılan da bilinçsiz, doğasından gelende de görülüyor.
Umut: Düzene karşı yapılan bozgunculuk, uyumsuzluk. Doğrular, iyiler, güzeller üzerine oturmayan bir nizam varsa yani kötü niyetlilerce kurulan bir nizam varsa; buna itiraz edenler, fesat olarak ifade ediliyor.
Hakan Kılman: Ben fesatlığın bir etiket olmadığını düşünüyorum. Gündüz vakti uyuyan bir insan, uyanık bir insan değil. Kendi çıkarına, doğal akışı manipüle etmeyi bilen proje/tasarım yapabilen, bunu da sadece kendi çıkarı olmak şartıyla yapan insandır. Doğal akışın farkında değil. Dürüstlük olmadığı için anı ve getirdikleriyle de ilgilendirmeyendir.
Kiper: Doğal bir eliminasyon yöntemi mi?
Uhri: İletişimin kazaya uğrayacak kadar hızlanmasıdır. O kişinin varlığı bile iletişimi bozar. Süreç, iletişim kazalarına uğruyor. “Distortion of communication” yani algıyı bozuyor.
Rabia: Söylemlerin, hareketlerin, tavırların başkası tarafından çarpıtılması ve üçüncü kişilere yanlış aktarılmasıdır. Art niyetle eşdeğer görüyorum.
Özcan: Mutsuz olup, eylemlerle başkalarını mutsuz etmektir. İnsanlar genelde kendine benzemeyeni dışlar, herkes kendi gibi düşünsün ister. İşte mutsuzluk bağlamında bunun işletilmesi eylemidir, fesatlık.
Efecan: Entropi var. Önce düzen, sonra düzensizlik hâkim oluyor. Fesadın tersi itaattir. Duygusu olmayan bir varlıkta da fesat var. Bitki için sonbaharın gelmesi, fesatlıktır.
Fesat Nedir?
Kiper: Mutluluğu, huzuru ayağa kaldıracağımız, tohumun büyüyeceği, kendimize de fesatlık yapmayacağımız evren bile entropiye gidiyor.
Efecan: Bir olgu bu.
Özcan: Kaos bu. Entropi düzenden gelen kaos.
Kiper: Fesatlık, bireysel midir, toplumsal mıdır? Fesatlığın başlangıcı neresidir?
Gavur hoca: Bence çıkış noktası kötü niyettir.
Ayda: Çıkar doğrultusunda kötü niyet oradan da fesatlık çıkar.
Özcan: Çıkarın çıkışında da mutsuzluk var. Mutsuzluğu yayma çabasıdır.
Kiper: Fesatlık bireysel bir durumdan mı çıktı, öyle mi düşünmeliyim? Fesat düşünce kişinin nasıl olduğunu bildiği bir insan davranışı. Tanıdığımız bir düşünce yapısı. Kişilerin fesatlıkla ilgili fikri var, bilgisi var. Öğrenme mi, yoksa refleks mi?
Hasan: Fesatlık “mevcut” kabul ettiğimiz ilişkinin bozulması, manipüle edilmesi. Kalabalık olmayan bir özne var. Bir başkasının fikrine uymuş olmak, uyanı fesat yapar mı? Uygulayıcı fesattır. İnsanların aynı akıl dünyasını kabul etmeleri anlamına gelir.
İnsanları sıkıştırdığın an, kimisi savaşır, kimisi kaçar. Herkesi kapsayacak bir ifade yok.
Kiper: Kişinin bir başkasının yaptığı fesatlığı okuma hissi veya akılla fark etmesi hali varsa başka bir durumda birine ya da duruma fesatlık yapmamış olması bence mümkün değil, desem ne dersin?
Hasan: herkesin sınırı koyduğu farklı yer vardır. Sınanmada yaşamak, anlamak mümkün değil. Belki daha önce de fesatlığa maruz kalmıştır, oradan biliyordur diye bir aralık kapı bırakayım.
Fatih: Fesatlık geniş bir kavram. Aklın çerçevesine öngördüğü amaca yönelik bir tanımlama. Düzeni bozmaya, karışıklık yaratmaya yönelme hali. Duyguya dayalı gibi duruyor. Bir duyguyu tatmin etme ve öngörü var gibi dursa da sonuçlarının öngörüsü yok. Fesatlık, içimizde bir yerlerde barınıyor. Aktive olduğunda, en az ikili ilişkide üçüncüye yönelik eylemler ve söylemler bütünü gibi duruyor. Herhangi bir düzenin fiziksel olduğu gibi entropisi (akış) olduğunu düşünüyorum. Fesatlık, düzeni değiştirmekte aygıt olarak kullanıyor. Düzen kaldırılıp yenisi kurulduğunda fesat diye bakmayız. Devrim / geçiş olabiliyor. Kurulu düzenin yıkılmasında fesat “amaca uygun aygıt kullanmak” değil “amaç olarak kullanmaya” dönüyor.
Mehmet: Toplumsal açıdan kralın solunda oturan solcu sağında olan sağcılar vardı. Sonra Fransız ihtilali bir fitne olarak ortaya çıktı. Lale Devrinin sonunu getiren Patron-a Halil de keza fesat olarak algılanabilir. Toplum mühendisleri olmasa hayatımız güzel olabilirdi. Eksi değerleri muhafaza etmeye çalışıp yenileri sürekli ötekileştirmek de fesatlığın içine girer.
Kiper: Elmayı bölmeyi ne zaman hak edeceğiz? (En güzel olan, elmayı alsın dendiğinde elmayı bölüşmeyi akıl etmeye gönderme)
Uhri: Tercih meselesi olan fesatlıkla, bozukluk, iletişim, algı bozukluğundaki bir süreç/amaçla gerçekleşmeden kaynaklanan fesatlık arasında fark olabilir. Sonucu görmeden değerlendirme tehlikeli olabilir. Ortalık karışırsa, iyi sonuç da kötü sonuç da oluşabilir. Fesatlık düşüncesi, bozukluğun düzeltilmesinin önüne geçen muhafazakâr tutuma girmemizi fark etmemizi sağlayabilir, geri durmamıza neden olur.
Ayda: Fesatlığın doğuştan getirdiğimiz bir özellik olduğunu düşünüyorum.
