02.11.2021
Soru: Oturumlarımızın 63.’sünde Niyeti konuşacağız. Niyet nedir? Sizin için niyet nedir?
Kiper: Tunç’un niyeti nedir? Tunç için niyet nedir?
Tunç: Niyeti bence tasarlıyoruz. Konsantre oluyoruz. Karar veriyoruz. Amaca yönelik. İstekte bulunuyoruz.
Uhri: İlk bakışta plân yapmak, tasarlamak gibi görünüyor. Pekiyi niyeti, umut etmek ve hayal etmekten nasıl ayıracağız? Mesela başkaları için niyeti nasıl kullanıyoruz? Niyet okumaktan bahsediyoruz. Genelde de bu tabiri olumsuz bir şeye gönderme yapmak için kullanıyoruz. Özne kedimiz olunca iyi niyetliyiz, özne başkası olunca “kötü niyetli” oluveriyor. Pekiyi, Niyet diye bir kavram neden var? İnsan neden niyet gibi bir kavrama ihtiyaç duymuş?
Kiper: “Maksat” diye de bir kelime var…
Fatih: Bence niyet, maksatla eş değer değil. Niyet eylemi hayata geçirtmek için istektir. Bir başka deyişle, yapılması istenen bir şeyin tasarlama ve hayata geçirme isteği. Tabi bu yapılması gereken iş düşünülen bir şeyi hayata geçmek de olabilir.
Simon: Niyet, bana göre %100 potansiyelimizdir. Niyet ettim kitabı okuyacağım.
Özlem: Düşüncenin eylem planıdır. İnsan ruhunun, stratejik plânı olarak da tanımlayabiliriz.
Birsen: Niyet bir amaç için yola girdiğini beyan etmektir. Niyet etmek, içsel bir şeydir. Kendi kendine karar verip yola çıkmaktır.
Mehmet: Hayatın sabır yanı var, etmiş olduğumuz niyeti yutabiliyor. Aşkınlık törpülenerek küçülüyor. Ameller niyetlere göredir. Yine de her niyetimiz amele dönüşmeye de bilir. Niyetler hayatın kendisi karşısında bütün bile olsalar eksik kalacaktır. Bir başka hususu da niyetler yönelimsellik hakkında da fikir verirler.
Umut: Niyet, bir işle ya da bir eylemle ilgili hayal ve isteklerimiz için aldığımız karardır. Belki de ne yapamayacağımızın kararıdır.
Ahmet: Niyet bence bilincin gözleri; içsel yönelimdir. Bilincin baktığı yerdir. Niyetlerimizle, yaptıklarımız arasında fark oluyor.
Hasan: Çerçevesi belirlemeye çalışırken sanki bir eylem planı gibi konuşuyoruz. Planlama, maksat ya da amaca denk, niyete denk değil gibi geliyor bana. Ne dersiniz?
İlker: Örneğin bir kitabın ismini gibi görüyorum. Hoşuma gidiyor. Alıp inceliyorum. İlgimi çekiyor. Hiç aklımda yokken o kitabı okuma niyetine giriyorum. Niyet biraz da bakış açısına göre değişiyor.
Uhri: Niyet biraz duygu durumu gibi, istemek, heves etmek, olmasa da olsun istemiş olmak. Niyet edip olmadığında da maksat/amaç/hedef gibi sonuçlar doğurmuyor. Başlangıçtaki ilk adımı atma girişimini niyet diye tanımlasak daha iyi olacak sanki. Yalnız niyet hevese de yakın duruyor! Heves niyetten önce gibi geldi bana ama kafamızı karıştırmayayım.
Melek: İnsan kendisine dürüst olmayan yaratıktır. Niyet sihirli bir değnektir. Niyetlerin sonucunda içinde bulunduğumuz dünyadayız! Niyetler hareketle birleşince gerçekleşir ve gelecektir. İçinde bulunduğumuz dünya daha önce yaşayanların niyetleriyle şekillenmiştir.
(American People Series –Faith Ringgold)
Seher: Niyet, bence insanın içindeki gerçek “sen” dir. Tutku veya iradenin şekil almış halidir.
Mehmet: Tefeül denen bir şey var. Bir çoğumuzun yaptığı ama adını bilmediği o şey, bir kitabı rastgele açıp uğurlu geleceğine inandığı bir kısmı okumak demek. Bu da niyet tutmak için bir örnek olsun. Tefeülde iyi şeylerin olacağına dair bir inanç var. O yüzden kötü olan pek zikredilmez, dile getirilmez. Kötüyü çağırmanın kötüyü gerçek kılacağına dair de yine kuvvetli bir inanç var.
Kiper: İyi, güzel hoş şeyler söylüyoruz da acaba bütün davranışlarımızın altındaki niyeti biliyor muyuz?
Niyet Nedir?
Umut: Her davranışımızın altında bir niyet var mıdır?
Ahmet: Farkında değiliz, Bazıları refleks, kimilerini tasarlamadan sergiliyoruz. Bazılarını da bildiğimizi zannediyoruz.
Seher: Ailemizden, çevremizden etkileniyoruz. Etkilenmeye meyilliyiz ama niyetimizden kendimiz sorumluyuz.
Sima: Bilincin devreye girdiği her davranışta niyet var. Geleceğe dair bütün kararlarda niyet devreye giriyor.
Fatih: Bence niyet, herhangi bir şeye başlamadan önceki ilk projeksiyondaki; “Bir şey yapabilmenin en ham hali” olarak tanımlanabilir.
Ahmet: Bana göre niyet, genel ifadeler içeren bir “duygu durumu”.
Ferda: Günlük hayatta niyet iki şekilde kullanılıyor. Eğer bir eylem içeriyorsa maksat, sadece düşünce içeriyorsa istekten bahsediyoruz.
B Bile değil: Niyetin düşünsen bir yanı var ayrıca niyetimiz için “çaba” göstermek de gerekiyor. Bilgiyi kullanırken ve/ya uygularken; nasıl yaklaşacağımın ve nasıl çabalayacağımın yönteminin adı.
Kiper: Kimi zaman uç örneklerden hareket etmek daha doğru sonuca gitmemizi sağlıyor. Örneğin, Kurtuluş savaşında, Anadolu’nun niyeti düşmanı uzaklaştırmak/atmak ama bireysel niyetler bunun yöntemi ile ilgili farklılıklar gösteriyor. Niyetin aynı olması bizi her zaman aynı amaca götürüyor mu?
Ayda: Aynı niyet doğrultusunda, farklı amaçlarda olmak toplumsal bilinçaltıyla alakalı da olabilir.
Kiper: Mesela niyetimiz bu oturumları düzenli açmak olsun. Arka tarafta bu oturumların açılmasıyla ilgili herkesin niyeti her zaman aynı olur mu?
Ayda: Mesela Kant’ın, Evrensel Ahlak Yasasına göre sonuç ne olursa olsun niyet önemlidir. İnsanın vicdana yakalanan niyettir. Yine de niyet sezgi ya da görüden yola çıkarak da olabilir veya bilinç dışı da olabilir. Niyet, bana göre insanın kendinden kendine bir bağıdır.
Kiper: Niyetin başına devamlı sıfatlar ekleme derdindeyiz. Nesneleştirmek için mi bunu yapıyoruz?
Uhri: Senin sorundan önce, Ayda’nın işaret ettiği yeri kaçırmamız gerekiyor. Niyet “kendine söz vermek” diye de düşünülebilir. Söz de yok. İç güdü ve/ya sezgisellik var sonra akılcılık var. Bir istek, hedef var. Bunu söze dökmeye çalışmak, akılcı bir hale getirmek çabası içindeyiz. Sezgisellikten kastım sözcüklerle ifade edilmeden söz vermek örneğin oruç tutmaya niyet ettim. (Kendi kendine dersin) Başkasının niyetini okumak da güdüsel bir durum. Hayatta kalma telaşımızla ilgili bir yerden bakabiliriz. Bu yüzden Bilinç düzeyine çıkarırken zorlanıyoruz.
Kiper: Yaptığımız /yapmak istediğimiz şeyin farkında olma hali midir?
Uhri: Rasyonelize edip, bilinç düzeyine çıkarma hâlidir.
Ahmet: Şöyle düşünebiliriz. Bilinç, aracın sürücüsü, Beden ve zihin, aracın kendisi ve niyet araç sürücüsünün kıyafeti. Yani aslında “Bilincin büründüğü hale” niyet diyoruz.
Melek: Odaklanma, yoğunlaşma hali. Kendini kilitleme veya kodlama hali. Eyleme geçmede, kendimizi kodlama hali.
Ayda: Fark etmezsek niyet olur mu? Odaklanıp da fark etmememiz de mümkün gibi geliyor. Farkında olmadan birçok şeyi de odaklanarak yapıyoruz gün içinde.
Ahmet: Niyet etmek soyut bir ritüel…
Ayda: Vicdandan önce niyet geliyor. Öyle bir durak ki, “ben doğruyu söyleyeceğim” niyetimiz, ritüeli ise perhizim.
Melek: Vicdan pusludur. Niyet ile vicdan arasında büyük bir savaş vardır. Çelişkiler içinde alınan kararların efendisi biziz.
Fatih: Bir şeyi yapma isteğinin saf hali niyet etmektir. Sonunu bilmediğimiz ya da kestiremeyeceğimiz ama fikrimizin olduğu bir başlama girişimi. Bana bu bile naif bir durum gibi geliyor.
Hasan: Elimizde “bir miktar yol haritası var” Neler var niyetin içinde biraz planlama var. İstekle niyeti üst üste koyarsak, hani olmaz ama bilinç dışındaki travmaların isteklerin niyetin üstünde etkisi var mı? Sonuçta otomatik işlevi var. Kimi zaman da biliyorsunuz bilincimize kostüm giyerek çıkabiliyor.
Cem: Niyetin olması için ön koşul olarak bir iş ya da bir oluştan bahsetmekten lazım. Bir eylem planından ya öngörülen aksiyonlardan bahsetmek lazım. Hayal etmek ya da arzulamak niyet için tek başına yetmez. Maksat ve yönelimi ile hareket de gerekiyor. Müşahadat (duyulur/hissedilir) olanla niyet tanımlanamaz. Başka bir açıdan daha bakmak gerekirse mekanik cihazla için niyet kullanamıyoruz, kahve makinesinden kahve alırken niyet etmiyoruz. İnsan ve icat ilişkisine de bakmak lazım.
Hamdi: Tasarlamak, istemek, düşünmek. Karar verme/harekete geçme kısmı, gayret ile ilişkisinin ciddi olduğunu düşünüyorum. (Tavşandan niyet çekmek.)
Sinem: “Niyet” için eylem olması gerekiyor. Hukukta; fiil sadece suçu oluşturmaya yetmiyor, niyetten de bahsediliyor Dinde ibadetler öncesinde “niyet” ediliyor. Fiili önceleyen istekli olma durumu.
Kiper: İstencimiz niyetimiz mi? Toplumla karşılaştığımızda; farkında olarak ya da olmayarak yaptığımız davranışlar değişiyor. Niyetimiz de değişmiş mi oluyor?
Uhri: Robinson Crusoe mesela adadan kurtulmaya niyet ediyor, sosyal yönü yok. Yapmaya heves etmek, vicdanda tartıp, yaptığımızı kendimize itiraf etmek ve kelimelere dökebilmek. Niyetin vicdanla direkt bir bağlantısı var.
Ahmet: Manifesto edilmiş niyet; (aksiyona geçmiş niyet). Toplum tarafından baskı nedeniyle içsel niyetler var. Toplum önünde her niyetimizi gerçekleştiremiyoruz. Bilinçdışı biraz da böyle oluşuyor. “Benlik” çok katmanlı. “Niyet” nerede? Hangi katında?
Hamdi: Çabanız/gayeniz sonucu oluşmayan, doğasıyla oluşana istenç diyerek gaye ile oluşana niyet desek.
Niyet Nedir?
Sonay: Enerjimde, düşüncemde bilinçdışını istediğin şeye odaklamak. Kendimizi kandırmak gibi bir şey.
Koray: Fenomenoloji açısından, bilinç “şuurlu” olmalı. Bir şeye karşı niyetlenmek; Bir taşa yüklediğiniz anlam farklı olabilir. Bakış açısı, objeye karşı tanımlama hatırlamayla, fenomenolojik kendi konuşmamıza yüklediğimiz anlama “niyet” (tecrübenin) akışkan bir konsept! Bir parçası, ona niyetleniyoruz. Teolojik açıdan ameller, niyetlere göredir.
Oli: Ömrü hayal olan insanın, kendi niyet veya niyetsizliği mi belirler?
Mehmet: Martin Heidegger’e göre birbirine ait olmayanın henüz bir arada olması, noksanlık. Dostoyevski’ye göre de farkındalık noksanlık olarak görünüyor. Valizimiz var. İçinde kişilik özelliklerimiz var. Etik ve ahlakı durum “vicdana” götürüyor.
Kiper: “Ben kimim” sorusunu yanıtlamadan niyeti cevaplayabilir miyiz? (bilinebilir mi?)
Ayda: Kavramsal olarak evet. Bilinç düzeyinde.
Hasan: Bence değil, niyet okumayayım.
Ayda: Soru eğer ben kimimse tabii cevap farklı. Niyeti anlamak o zaman oksimorondur. Fark edemediğini fark etmek…
Umut: Neyi arıyorsan, osun der Mevlana. Arama, bulma isteği. Kendimiz hem niyetimiz hem noksanlarımız. Neysem aslında oyum.
Kiper: Niyet küme olarak bilinçten daha büyük gibi… Yani niyet bilinci de kapsıyor gibi…
İdil: Dua ve dilekle bekleme, Niyette çaba var. Niyet etmek aslında direksiyona geçmektir. Niyet, dilekten daha ciddidir. Kabule geçmek!
Geri bildirim: 034. Oturum: Çıkar NEDİR? - Yamuk Duruş