15.03.2022
Kiper: Bu akşam “amaç” kavramını ele alacağız. Amaç nedir, senin için amaç nedir?
Ayda: İlk tur için kısa tutayım, bence azimle karar vermektir.
Kiper: Hayatta bir amaç mümkün müdür?
Balon Üfleyen Kişi – Soltan Soltanlı
Uhri: Aklımız bize oyun ediyor. Bir şey varsa onu oluşturan bir nedeni vardır diyor. Parmenides’ten beri; bir şey varsa onun gerisinde onu oluşturan bir neden varsa o bir şeyin sonuç olması gerekiyor. Eğer bir sonuç varsa ulaşmak istediğimiz varmak istediğimiz bir şey olması gerekiyor biz de ona amaç diyoruz. Biz bu düşünce sistemini pek sorgulamıyoruz. Başlangıç noktamızın doğru olup olmadığından Heraklitos gibi ben de emin değilim.
Duygularımız her zaman amaçsal ya da ereksel davranmamızı engelliyor, bence iyi de yapıyor.
Herkesin bir amacı olması gerektiğini söyleyen ortalama bir düşüncenin kabul gördüğü bir dünyada yaşıyoruz. Bence sorgulanması gerekiyor.
İhsan: Koyduğum hedefe çıkılan yoldur. O hedefe varıp varmamak da ayrı bir konudur.
Kiper: Amaca giden her yol mubah mıdır?
İhsan: Kişiye göre değişir. Kişinin tek hedefi maddiyattır, başka gayesi yoktur o yolda her şeyi yapabilir, böyle insanlar olduğunu biliyoruz.
İç huzurunu bozmayacak şekilde davranmak ona göre amaç seçmek gerektiğine inanıyorum. Amacın ne olduğuna göre yolun tartışılması gerekiyor ama bence her yol mubah değil.
Hasan: Varmayı planladığımız ve/ya düşündüğümüz yer için kat edeceğimiz veya kat etmeyi düşündüğümüz tüm yolları ve aşamalarını göz önüne alarak belirlediğimiz hedefe amaç diyoruz.
Kiper: Amaç zihinsel bir faaliyetin sonucunda mı ortaya çıkar yoksa içgüdüsel olarak varlığımızla, kişiliğimizle vs bir amacı gerçekleştirmek için mi burada oluyoruz? Hayatımızın kendisi amaç olabilir mi?
Hasan: Bu dünyada niye varız sorusuna ben de cevap vermek isterdim ama pek mümkün değil.
Varoluşumuzu bulmaya başladıktan sonra, ölmeyeceğiz zannıyla önümüze koyduğumuz hedefler silsilesine amaç diyoruz. İnsan, değerler sistemi değiştikçe amacı her an güncelleniyor. Bu nedenle aynı kum havuzunda oynadıklarımızla kimi zaman aynı sularda yüzmeye de yanaşmıyoruz.
Qarşılıqlı asılılıq- Soltan Soltanlı
Mehmet: Aklıma hayat bilgisi dersi geldi. Bir şeyi ne için yapıyorsun sorusuyla amacı belirliyorduk. Yaygın diktelerin aksine amaca ulaşmanın birkaç farklı yolu da olabilir. Bazen tek bir anayoldan devam etmek sizi geride bırakabilir.
Günümüzde çabalama ya da gayretteki azalmayla amaca ulaşabilen çocuklar da bir önceki kuşağın az emekle çok kazanç amacına ulaştığının bir göstergesi olabilir.
Ferda: Amaç, benim için nihayettir, sonuçtur, gönüldedir, zihindedir. Eyleme dönüştüğü an hedef olmuş olur.
Amaç Nedir?
Layers- Soltan Soltanlı
Başarının ilk adımıdır, bir amaç belirlemeden hedefe ilerlenmez. Amacın bir sınırı yoktur, zamanı yoktur. Amaç ölçülemez fakat kişi herhangi bir şeyi kendine amaç olarak belirleyebilir.
Gün içinde milyonlarca kez hareket istemsizce kaslarımız hareket ediyor. Burada hareket olmasından yola çıkarak bunun bir amaç olamayacağını düşünüyorum.
Kiper: Bu eylemler bilincimizin farkında olmadığı bir amaca hizmet ediyor olabilir mi?
Ferda: Bu eylemler hayatı sürdürmemizi sağlıyor.
Kiper: Hayatın anlamına mı hizmet ediyor yoksa anlamın kendisine mi dönüşüyor?
Ferda: Benim için yaşamın amacı ölümdür. Bu bağlamda amaca hizmet ediyor.
Hakan Kılman: Bana amaç ilk önce matematikte (2+2)=4 denklemi gibi topladığımız ya da işlem yaptığımız şeyin olması gereken sonucu gibi geldi.
Sonra gitar tellerinin belirli bir gerginlikle iki uca bağlandığında ancak istediğimiz sesi çıkarabildiğini hatırladım. Bu noktada aklıma ölçülebilir olması gerektiği geldi.
Benim bir eseri icra ederken amacım ne olabilir? Başladığım eseri bitirmek mi, doğru çalmak mı, güzel yorumlamak mı?
Amaç olması gerekende kaldığımız andan itibaren başlıyor fakat biz olanda devam ettiğimiz zaman bir yolculuk haline geliyor. Anda olmayı başardığımızda gerçek dünyamız ve gerçekliğimiz haline geliyor.
Kiper: Herhangi bir şeyi amaç ediniyoruz ve bunun için çalışıp didinirken araya hayat giriyor ve biz kendimizi amaç edindiğimiz şeyden çok farklı bir konumda kendimizi buluyoruz. Böyle bir şey gerçekleştiğinde geriye bakıp amacımızı tekrar yazıyor olabilir miyiz veya amacımızı kendimizi bulduğumuz yere göre revize ediyor olabilir miyiz?
In the Shade of the Tree – Soltan Soltanlı
Eyyüp: Amaç bence herhangi bir eylemin nedenidir. Yaşamın hepsini tek ve büyük bir eylem parantezine aldığımız zaman onun amacını söylemek çok zorlaşıyor. Neden bunu yapıyorum sorusunun cevabı bana amaç gibi geliyor.
Örneğin neden yaşıyorum sorusunun cevabını bulabilirsem yaşamın amacını da bulmuş olabilirim.
Her eylemimi farkındalıkla gerçekleştirmeyebilirim ama bu o eylemin de benim herhangi bir amacıma uygun olarak gerçekleşmediği anlamına gelmeyebilir. Farkındalığımın olmaması beni amaçsız kılmayabilir.
Kiper: Amaç düşünsel bir faaliyetin sonucunda mı gerçekleşiyor? İnsan sevilmek ya da sevmek gibi bir amaca sahip olabilir mi?
Ayda: Amaç bir yol kategorizasyonu. Sevmek ve/ya sevilmek galiba, onlar amaçtan ziyade açlık gibi değerlendirilebilecek bir şey.
Kiper: Amaçla arzulamayı birbirinden nasıl ayırt ederiz?
Ayda: Arzulamak daha içsel bir mekanizmayken amaç bir yol haritası kurgulamakla ilgili bir kavram.
Örneğin sevdiğini amaç edinmek bu bağlamda takıntı olarak bile adlandırılabilir. Ne kadar sevildiğim örneğin hesaplanabilecek bir şey olmadığı için bana göre amaç da olamaz.
Akrobatik İntihar – Soltan Soltanlı
Hakan Kılman: Yaşamak amaç mıdır?
Kiper: Çok emin olmamakla beraber bu sorunun yanıtının yaşamı ne olarak kabul ettiğimizle ilgili olduğunu düşünüyorum. Yaşam bir zorunluluk mu, lütuf mu, hediye mi… Bu ön kabule göre cevap değişecektir.
Kayra: Benim amacımsevgi duygusunu eserlerimle ifade edebilmek ve sağlıklı yaşamaktır. Bunun dışında kalan her şey araçtır benim için.
Küçük Prens: Bence hayatın amacı varoluş sebebimizi bulmaktır.
Kiper: Ortak amaç var mıdır, örneğin evlilik bir amaç birlikteliği midir?
Uhri: Her ne kadar içsel bir şeyden söz ediyor olsak da eyleme geçtikten sonra hedefe dönen bir şeyden bahsediyoruz.
Kendimize anlatmakta zorlandığımız ve/ya toplumun kabul etmeyeceğini düşündüğümüz için de kendimizi ikna edemediğimiz bir takım arzularımızı isteklerimizi aklımızla rasyonelize etme çabamıza amaç diyor olabiliriz.
Bunu kitlesel olarak yaptığımız zaman da ortak amaçtan bahsediyoruz.
Yönetimsel olarak da işlevsel bir aparat gibi duruyor. Bir takım beylik cümleleri hatırlayalım: “Birlik ve beraberliğe en çok muhtaç olduğumuz bugünlerde…” veya “İnsanlarımızın bu ortak sorununu çözmeyi amaç edinerek yola çıktık…” vs. Kitlelerin duyguları da rasyonelize edilerek amaca dönüştürülebilir.
Eyyüp: Bence futbol maçı örneğinden hareketle kazanmak amaç, gol atmaksa hedeftir. Yani eylemin nedeni amaç, eylemin kendisi hedeftir gibi düşünüyorum. Bence amaçla sonucun bir olması gerekliği yoktur.
Hamdi: Omlet yapmak istiyorsanız yumurtayı kırmanız gerekiyor. Yumurtayı kırmak hedef olur mu emin değilim. Omleti karnımı doyurmak için mi yapıyorum yoksa canım istediği için mi ondan da emin değilim. Herkesin sabah yataktan kalkmak için bir amacı olmalı diye düşünüyorum.
Kiper: Birey, sence, tüm hayatını tek bir amacın etrafında yaşamayı başarabilir mi? Ya da bir sürü seçtiği benimsediği terk ettiği amaçlarıyla daha derinde nihai bir amacı mı gerçekleştirmeye çalışıyor?
Hamdi: Amaç hayatta kalmaksa, bizi hayatta tutan şey amaç. İnsanın amacının ve arzularının önündeki tek sınır kendisi oluyor.
The decorated World – Soltan Soltanlı
Kiper: Bir proje taslağına baktığımızda ilk önce projenin amacını sonra da hedeflerini ve olası çıktılarını görürüz. Kâğıda dökülen bu proje gerçekleşirken yaşananlar yazılanlar gibi mi oluyor yoksa farklılıklar oluyor mu?
Bengü: Mesela üretimle ilgili bir planlama yaparken ilk önce bariyerleri belirleriz. Zaman, kapasite azaltmak veya artırmak gerekliliği, tedarik zincirinin sorun çıkarma olasılığı, hammaddenin tedarik sıklığı vs.
Değişim ya üretim amacını belirledikten ve bariyerleri tanımladıktan sonra akıllı hedefler ve bu hedefler için yapılacak aksiyonlar belirlenir.
Sürecin içinde tıpkı insan yaşamında olduğu gibi mutlaka aksilikler yaşanacaktır ve her aksilikle nihai hedefime ulaşmak için aksiyonlar ya da hedefler revize edilecektir.
Mesut: Amacın biraz daha soyut olduğunu düşünüyorum. Arzularımızın isteklerimizin karşılanmasındaki o mutluluk, huzur arayışımız da amaç olabilir. Galibiyetin getireceği mutluluk amaçken gol atmak hedef olabilir gibi geliyor. Hedeflerim sınanabilir ama amacım sınamadan geçmiyor.
Örneğin ben âşık olmak arzusuyla yanıp tutuşurken hiç hedef koymadan hiç çaba göstermeden ve bunu seçmeden gerçekleştiğinde ben amacıma ulaşmış olmuyor muyum?
Yaprağın dalından kendini aşağı bırakmasında hiç mi amaç yok?
Kiper: Anlam yüklemek amaç mıdır?
Mesut: Bir tarafıyla amaçtır, çünkü o da bir yolculuk, bizim beynimizin yaptığı bir yolculuk.
Nedensellikle başladığımız zaman anlam yüklemeye başladığımız zaman biz sanki amaçtan ziyade hedef koymaya ve onu tasarlayıp planlamaya ve organize etmeye başlıyoruz.
Duet – Soltan Soltanlı
Uhri: Ya yaprak bizsek ağaç değilsek… Hayatın kendisi ağaçsa biz de sadece gelip geçici yapraklarsak o zaman kendi kendimize amaç mı üretmiş mi oluyoruz?
Tüm canlıların amacı nedir işte hayatta kalmak, kanını doyurmak, üremek. Kediye sorsak belki böyle yanıt vermeyecek ama insan tüm canlılara bunları atfediyor. Bizim biyolojik yanımız da atfettiğimiz gibi fonksiyon görüyor.
İnsanın bir de kültürel yanı var. Sözcüklerle anlatamadığımız şeyler de amacımız olabiliyor. Bir yerde bir felaket olur, bir şey elimizden gelmese de o içimizin yardım etmek için çırpınması da amaç olabilir.
Kitlesel amaçlar yönetimsel olarak kullanışlı aparat olabildiği gibi kitlesel amaçlar kültürel olarak türetilen ve insanın insan yanını besleyen şeyler de olabilir. (Depremzedelere yardım örneği)
Amaç Nedir?
Hasan: Biz beyin fonksiyonlarımıza çok güveniyoruz ve önceliyoruz. Sevdiğim bir strateji tanımı, gelecekten bugüne dönüp bakmaktır. Amaç da sanki bulunduğumuz x noktasından ulaşmak istediğimiz y noktasına bakmak gibi tarif edilebilir.
Amacımızın adını koymasak bile bir amacımız olabilir.
Kiper: İnsanlar yaptıkları ettiklerinden yola çıkarak geriye dönük amaç yazıyor mu? Yapıp ettiklerini zaten amacım buydu diyerek –asıl amacından sapmış dahi olsa- yeniden temellendiriyor mu?
Ferda: Söylediğin amaçtan ziyade hedef gibi, hedefler zamanla değişebilir, ben değişiyorum. Amaç daha statik bir kavram bence.
Mehmet: Bence geçmişe doğru aklı rasyonel bir hale getirmeye çalışıyoruz. “Ben zaten böyle yaşamak istemiştim.” cümlesini sıklıkla duyuyoruz.
John Berger, Portreler eserinde nesiller sonrasına kalıcı olabilmek adına portreler yaptıran kontlardan bahseder. Orada örneğin amaç kalıcı olabilmektir. Amacın bir tarafında bu nedenle bir güdülenmenin olduğunu düşünüyorum. Goethe, “Ya örs olacaksın ya çekiç…” derken kalıcı olabilmeye vurgu yapar ancak insan zaman zaman ikisinin arasında da kalabiliyor.
Yusuf: İnsanlar amaçlarına ulaştıklarında boşluğa mı düşer?
Eyyüp: Amaç biraz daha soyut, hedefler biraz daha somut. Sanıyorum burada hedefe ulaşmaktan, planı gerçekleştirmekten bahsediliyor. Amaç o kadar kolay gerçekleşmiyor sanki…
Uhri: John Lennon, Hayat siz ileriye dönük hayaller kurup kariyer planlarken yanınızdan geçip giden şeydir, der. Bugün amaç dediğimiz şeye yirmi sene sonra aptallık gözüyle bakmayacağımızın garantisi yok.